Các loại thuốc chống trầm cảm bạn đã biết? (Phần 1) | Safe and Sound

Thuốc chống trầm cảm được nhóm thành các nhóm dựa trên cách chúng ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, mặc dù thuốc chống trầm cảm trong một nhóm sẽ có xu hướng có tác dụng phụ và cơ chế hoạt động tương tự nhau , nhưng có sự khác biệt trong cấu trúc phân tử của chúng, điều này có thể ảnh hưởng đến mức độ hấp thụ hoặc dung nạp của thuốc ở những người khác nhau.

Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Giáo dục học – Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khoẻ Cộng đồng và Phát triển

1. Thuốc chống trầm cảm hoạt động như thế nào?

Ảnh 1: Thuốc chống trầm cảm hoạt động như thế nào?

Có 3 chất dẫn truyền thần kinh cơ bản gọi chung là monoamines, được cho là có liên quan đến việc điều chỉnh tâm trạng. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, chúng chủ yếu hoạt động thông qua việc truyền tín hiệu thần kinh đến các thụ thể tương ứng trong não. Thuốc chống trầm cảm hoạt động bằng cách ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh này, bao gồm:

- Dopamine: Đóng vai trò trung tâm trong việc ra quyết định, động lực, kích thích và báo hiệu niềm vui và phần thưởng

- Norepinephrine: Ảnh hưởng đến sự tỉnh táo và chức năng vận động, đồng thời giúp điều chỉnh huyết áp và nhịp tim để đối phó với căng thẳng.

- Serotonin: Điều chỉnh tâm trạng, sự thèm ăn, giấc ngủ, trí nhớ, hành vi xã hội và ham muốn tình dục.

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, ở những người bị trầm cảm, mức độ sẵn có của các chất dẫn truyền thần kinh này trong não thấp một cách đặc trưng. Thuốc chống trầm cảm làm tăng tính khả dụng của một hoặc một số chất dẫn truyền thần kinh này theo những cách khác nhau, đặc biệt.

Trong số năm loại thuốc chống trầm cảm chính, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) và thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) được các bác sĩ tâm lý kê đơn phổ biến nhất, đặc biệt là trong điều trị ban đầu. Các thuốc chống trầm cảm khác có thể được sử dụng nếu những thuốc này thất bại hoặc trong trường hợp trầm cảm khó chữa (còn được gọi là trầm cảm kháng trị).

2. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI)

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, có một số loại thuốc chống trầm cảm hoạt động bằng cách ngăn chặn sự tái hấp thu các chất dẫn truyền thần kinh vào cơ thể. Được gọi chung là chất ức chế tái hấp thu, chúng ngăn chặn sự tái hấp thu của một hoặc nhiều chất dẫn truyền thần kinh để nhiều chất này có sẵn và hoạt động trong não.

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) hoạt động bằng cách ức chế đặc biệt việc tái hấp thu serotonin. SSRI là một loại thuốc chống trầm cảm mới hơn được phát triển lần đầu tiên trong những năm 1970.

Những ví dụ bao gồm:Celexa (Citalopram); Lexapro(escitalopram), Luvox (fluvoxamine); Paxil (paroxetine); Viibryd (vilazodone); Zoloft (sertraline); Prozac (fluoxetin)

SSRI có xu hướng ít tác dụng phụ hơn so với thuốc chống trầm cảm cũ nhưng theo  các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, SSRI vẫn được biết là gây ra tác dụng phụ như buồn nôn, mất ngủ, hồi hộp, run và rối loạn chức năng tình dục.

Ngoài việc điều trị trầm cảm, SSRI đôi khi cũng được các bác sĩ tâm lý sử dụng để điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn lo âu tổng quát (GAD), rối loạn ăn uống và xuất tinh sớm. Chúng cũng tỏ ra hữu ích trong quá trình phục hồi sau đột quỵ.

3. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI)

Ảnh 2: Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) hoạt động theo cách tương tự như SSRI ngoại trừ việc chúng ức chế tái hấp thu cả norepinephrine và serotonin. SNRI đầu tiên được FDA chấp thuận vào tháng 12 năm 1993.

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, tăng mức norepinephrine song song với mức serotonin có thể đặc biệt hữu ích với những người bị chậm phát triển tâm thần vận động (chậm hoạt động về thể chất và hoạt động trí óc).

Theo Ví dụ về SNRI bao gồm: Cymbalta (duloxetine); Effexor (venlafaxin); Fetzima (levomilnacipran);Pristiq (desvenlafaxin); Savella (milnacipran

Các tác dụng phụ thường gặp của SNRI bao gồm buồn nôn, buồn ngủ, mệt mỏi, táo bón và khô miệng. 

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, một số SNRI, như Cymbalta, cũng có thể được sử dụng để điều trị chứng đau mãn tính, một tình trạng liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của bệnh trầm cảm. Chúng cũng đã được chứng minh là hữu ích trong việc điều trị chứng lo âu tổng quát, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn lo âu xã hội (SAD), rối loạn hoảng sợ và đau dây thần kinh liên quan đến chứng đau cơ xơ hóa.

4. Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA)

Ảnh 3: Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA)

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA) là một loại thuốc cũ được phát hiện lần đầu tiên vào những năm 1950. Chúng được đặt tên theo cấu trúc hóa học của chúng, bao gồm ba vòng nguyên tử liên kết với nhau.

TCA hoạt động tương tự như các chất ức chế tái hấp thu ở chỗ chúng ngăn chặn sự hấp thụ serotonin và norepinephrine vào các tế bào thần kinh, cũng như một chất dẫn truyền thần kinh khác được gọi là acetylcholine (giúp điều chỉnh chuyển động của cơ xương).

Ví dụ về TCA bao gồm: Anafranil (clomipramine); Asendin (amoxapine); Elavil (amitriptylin); Norpramin (desipramine); Pamelor (nortriptyline);…

Ludiomil (maprotiline) thuộc cùng loại thuốc nhưng được mô tả phù hợp hơn là thuốc chống trầm cảm bốn vòng (TeCA) do vòng nguyên tử thứ tư của nó. Các tác dụng phụ phổ biến của nhóm thuốc này theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý bao gồm táo bón, khô miệng, mờ mắt, buồn ngủ, chóng mặt và tăng cân. Trong một số trường hợp, nhịp tim không đều, huyết áp thấp và co giật cũng có thể xảy ra.

Ngoài việc sử dụng chúng trong trầm cảm, thuốc chống trầm cảm ba vòng được các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết có thể giúp điều trị cơn đau mãn tính. Chúng cũng đã từng được sử dụng phổ biến ở trẻ em mắc chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) nhưng sau đó đã được thay thế bằng các loại thuốc hiệu quả hơn với ít tác dụng phụ hơn.